Η Χαλκιδική είναι περιοχή της Μακεδονίας και γεωγραφικά αποτελεί την απόληξη της Κεντρικής Μακεδονίας στο Αιγαίο πέλαγος, το οποίο εισχωρεί βαθιά μέσα σε αυτήν, σχηματίζοντας τρεις επιμήκεις χερσονήσους, που δίνουν στην περιοχή το χαρακτηριστικό της σχήμα («πόδια της Χαλκιδικής»). Βορειοανατολικά υπάρχει η χερσόνησος Μαρμάρι, ανάμεσα στον Ακάνθιο και τον Στρυμονικό κόλπο. Η Χαλκιδική είναι μια μεγάλη χερσόνησος, αφού περιβρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος και μόνο Β.ΒΔ. είναι ενωμένη με τον κορμό της Μακεδονίας διαμέσου της περιοχής της Θεσσαλονίκης. Στο νότιο τμήμα της Χαλκιδικής, σχηματίζονται τρεις χαρακτηριστικές επιμήκεις χερσόνησοι οι οποίες είναι από δυτικά προς ανατολικά: η χερσόνησος της Κασσάνδρας, η χερσόνησος της Σιθωνίας και η χερσόνησος του Άθω. Πρωτεύουσα του Νομού Χαλκιδικής είναι ο Πολύγυρος με 6.121 κατοίκους. Διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι Καρυές. Η χερσόνησος της Χαλκιδικής χωρίζεται διοικητικά στον νομό Χαλκιδικής και στην Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία Αγίου Όρους. Το βόρειο τμήμα της χερσονήσου ανήκει στον νομό Θεσσαλονίκης.
Οι πρώτες αναφορές στη Χαλκιδική συναντώνται στην ελληνική μυθολογία. Στο «Φλεγραίο πεδίο» έγινε η αναμέτρηση Ολυμπίων Θεών και Γιγάντων και στην Κασσάνδρα βρίσκεται θαμμένος ο γίγαντας του σεισμού, Εγκέλαδος. Ο Άθως σχηματίστηκε από το βράχο που έριξε εναντίον των θεών ο ομώνυμος γίγαντας, ενώ η Σιθωνία οφείλει το όνομά της στο Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνα. Οι μετέπειτα ιστορικές έρευνες κατέδειξαν ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν στη χερσόνησο της Χαλκιδικής. Τα ευρήματα, άλλωστε, στο Σπήλαιο των Πετραλώνων απέδειξαν ότι η παρουσία του ανθρώπου εδώ ξεπερνά τις 700.000 χρόνια, ενώ το κρανίο του αρχανθρώπου υπολογίζεται πως έχει ηλικία 200.000 ετών περίπου.
Εγκαταστάσεις οργανωμένης κοινωνίας έχουμε στη Χαλκιδική από το 4.000 π.Χ. και οι παλαιότεροι κάτοικοί της ήταν Θράκες και Πελασγοί. Στην αυγή των ιστορικών χρόνων, στους Πελασγούς και τους Θράκες ήρθαν να προστεθούν οι Βοττιαίοι, καθώς και άποικοι από νοτιοελλαδικές περιοχές, κυρίως την Ερέτρια και τη Χαλκίδα. Οι πόλεις που δημιουργήθηκαν τόσο στο εσωτερικό, όσο και στις παραθαλάσσιες περιοχές, σπάνια ξεπέρασαν το στάδιο ενός πολίσματος, έζησαν όμως περιόδους μεγάλης ευημερίας, ανέπτυξαν εμπορικές συναλλαγές με ανατολή και νότο, στολίστηκαν με λαμπρούς ναούς (Άφυτις), ίδρυσαν εμπορεία (Μηκύβερνα), έχτισαν κάστρα και λιμάνια (Τορώνη), επέδειξαν πρωτοποριακά για την εποχή τους πολεοδομικά σχέδια και πλούσιες ιδιωτικές κατοικίες (Όλυνθος).
Στο τέλος του 5ου αι. π.Χ., οι 32 σπουδαιότερες πόλεις ιδρύουν υπό την ηγεσία της Ολύνθου, το «κοινόν των Χαλκιδέων», το οποίο θα διαλυθεί το 379 π.Χ. από τους Σπαρτιάτες. Το 348 π.Χ. ο Φίλιππος ενσωματώνει την περιοχή στο Μακεδονικό Βασίλειο. Στα Ελληνιστικά χρόνια ιδρύονται τρεις μεγάλες πόλεις: Κασσανδρεία (315), Ουρανούπολις (315) και Αντιγόνεια (280). Το 168 π.Χ. περνά στα χέρια των Ρωμαίων και παρακμάζει καθώς, οι πόλεις της περιήλθαν υπό τον έλεγχο κυρίως Ρωμαίων εμπόρων. Η Χαλκιδική ασπάστηκε το Χριστιανισμό γύρω στο 50 μ.Χ., τότε δηλαδή που ο Απόστολος Παύλος πηγαίνοντας από τους Φιλίππους στη Θεσσαλονίκη πέρασε και από την Απολλωνία. Κατά τους Χριστιανικούς αιώνες θα δεχθεί πολλές καταστροφικές επιδρομές, όπως των Γότθων, των Ούννων και των Καταλανών.
Τον 8ο-9ο αι. μ.Χ., μέρος του «θέματος» της Θεσσαλονίκης, θα δεχτεί πλήθος μοναχών και αναχωρητών από την Ανατολή. Σε υλοποίηση της αυτοκρατορικής πολιτικής, οι νέοι αυτοί κάτοικοι της Χερσονήσου του Άθω, διωγμένοι από τις εστίες τους, μπροστά στην εμφάνιση και την εξάπλωση των Αράβων επιδρομέων, θα εποικίσουν τα ερημωμένα πολίσματα και τις κωμοπόλεις για να ιδρύσουν εκεί το αξιολογότερο κέντρο μοναχισμού της Ορθοδοξίας, που το 885 μ.Χ. θα βρει την επίσημη αναγνώριση και υποστήριξή του στο χρυσόβουλλο του Βασιλείου Α΄ Μακεδόνα. Στα μέσα του 14ου αιώνα ένα μεγάλο μέρος της Χαλκιδικής προσαρτήθηκε στο Σερβικό κράτος, ενώ πριν την υποδούλωση στους Τούρκους η Κασσάνδρα και άλλες παραλιακές περιοχές βρέθηκαν υπό την κυριαρχία των Βενετών.
Η υποδούλωση στους Τούρκους ήρθε το 1430 και τότε η Χαλκιδική αποτέλεσε τμήμα του σαντζακιού της Θεσσαλονίκης. Παρά τις αυθαιρεσίες της τυραννικής εξουσίας, από τα μέσα του 15ου αι. μ.Χ. η περιοχή άρχισε να ευημερεί χάρη στην εκμετάλλευση των μεταλλευτικών κοιτασμάτων της, αλλά και την αύξηση της σιτοπαραγωγής, τη μεταξοσκωληκοτροφία και την κτηνοτροφία. Εξαιτίας αυτής της ευημερίας τα παραλιακά χωριά αντιμετώπισαν πολλές επιδρομές πειρατών.
Το Μάιο του 1821 οι Χαλκιδιώτες επαναστατούν, υπό την ηγεσία του Εμμανουήλ Παππά, χωρίς όμως επιτυχία. Νέα επανάσταση έρχεται στο προσκήνιο το 1854, υπό τον Τσιάμη Καρατάσο. Επαναστατικός αέρας έπνευσε στη Χαλκιδική και το 1878, όμως οι Τούρκοι πήραν έγκαιρα προληπτικά μέτρα και η κίνηση ματαιώθηκε. Στις αρχές του 20ού αιώνα η Χαλκιδική παίρνει μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα. Πολλοί Χαλκιδικιώτες όχι μόνο συμμετέχουν στα διάφορα σώματα των Μακεδονομάχων, αλλά φτιάχνουν και οι ίδιοι μικρότερα σώματα και πολεμούν κατά των κομιτατζήδων. Η πολυπόθητη ελευθερία θα έλθει τελικά τον Οκτώβριο του 1912.
Το 1922, τέλος, με την εγκατάσταση χιλιάδων προσφύγων από τη Μ. Ασία άρχισε μια καινούρια φάση στην ιστορία της Χαλκιδικής. Πλάι στα ντόπια χωριά φύτρωσαν 27 καινούρια, η συμβολή των οποίων στην οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη της Χαλκιδικής είναι πολύ σημαντική.
Τα βουνά του Χολομώντα απλώνονται στο Βορείο-Κεντρικό τμήμα της Χαλκιδικής. Η Χαλκιδική αποτελεί μια μεγάλη Χερσόνησο στο βορειοδυτικό Αιγαίο που μοιάζει με χέρι με τρία δάχτυλα (αν και στην Ελλάδα αυτές οι χερσόνησοι αναφέρονται ως «πόδια»), την Παλήνη (σήμερα γνωστή με την ονομασία Κασσάνδρα), την Σιθωνία και το Άγιον Όρος με τα μοναστήρια του. Η Χαλκιδική στο βόρειο τμήμα της συνορεύει με την Θεσσαλονίκη. Μεγαλύτερες πόλεις της είναι τα Νέα Μουδανιά, η Νέα Καλλικράτεια και η πρωτεύουσα του νομού, ο Πολύγυρος. Υπάρχουν πολλά καλοκαιρινά θέρετρα στις ακτές των «ποδιών» όπου βρίσκονται άλλες μικρές πόλεις και χωριά όπως ο Νέος Μαρμαράς, η Ουρανούπολη, η Νικήτη, τα Ψακούδια, η Καλλιθέα.
Η Χαλκιδική είναι ένας τόπος, πλούσιος σε ήθη και έθιμα. Πολλές περιοχές της Χαλκιδικής έχουν τις δικές τους παραδόσεις, που έχουν τις ρίζες τους σε προηγούμενους αιώνες. Σε αυτό το Blog post, θα δούμε κάποια ήθη και έθιμα του Πάσχα και της Πρωτοχρονιάς, καθώς και κάποια άλλα έθιμα, που κόσμος διατηρεί ακόμα και σήμερα και τα μεταφέρει στις επόμενες γενιές.
Το έθιμο της Βασιλόπιτας:Η βασιλόπιτα παρασκευάζεται σε όλη τη χώρα, με παραλλαγές. Στη Χαλκιδική τα υλικά, διαφέρουν από χωριό σε χωριό. Συνήθως ήταν ένα ψωμί με ζάχαρη (όπως και το χριστόψωμο). Άλλες νοικοκυρές έφτιαχναν τη βασιλόπιτα με την ίδια ζύμη που έφτιαχναν και τα κουλούρια. Στη Νικήτη έφτιαχναν ριζόπιτα και στη Γαλάτιστα έκαναν τις τσιγκιρόπιτες. Τις έφτιαχναν με το τζιγέρι του γουρουνιού και ρύζι. Όλες οι βασιλόπιτες είχαν μέσα ένα φλουρί. Σε πολλά μέρη, έβαζαν στην πίτα και άλλα σύμβολα, ανάλογα με κάποια επιθυμία που ήθελαν να εκπληρωθεί, όπως: μια ελιά, σπυρί σιταριού, κλπ. Στις τσιγκιρόπιτες έβαζαν μέσα ένα σταυρό από κλαδάκια ελιάς, αντί για φλουρί. Στην Κασσάνδρα έβαζαν ένα νόμισμα, ένα φύλλο πουρναριού και ένα άχυρο.
Τα κάλαντα στον Πολύγυρο:Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι νέοι του χωριού πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα. Αποφάσιζαν ποιος θα ήταν ο αρχηγός τους, που θα έκανε τον Aη - Βασίλη. Ντύνονταν με τσομπάνικες κάπες, έβαζαν στο κεφάλι άσπρες τρίχες, έπαιρναν τη «γκλίτσα» στο χέρι και μεταμφιεσμένοι σε ποιμένες πήγαιναν να πουν τα κάλαντα.
Πάσχα στην Αρναία: Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι νέοι του χωριού πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα. Αποφάσιζαν ποιος θα ήταν ο αρχηγός τους, που θα έκανε τον Aη - Βασίλη. Ντύνονταν με τσομπάνικες κάπες, έβαζαν στο κεφάλι άσπρες τρίχες, έπαιρναν τη «γκλίτσα» στο χέρι και μεταμφιεσμένοι σε ποιμένες πήγαιναν να πουν τα κάλαντα.
Την τρίτη μέρα αναβιώνει ο «Κούτσμανος». Στις 8 το πρωί άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται με άλογα στην πλατεία της Αρναίας. Τραγουδώντας πηγαίνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό και μετά την τέλεση Θ.Λειτουργίας ξεκινά η σκοποβολή με στόχους κόκκινα αυγά.
Το κάψιμο του Ιούδα:Στο Γομάτι το Μεγάλο Σάββατο στην πλατεία του χωριού στήνουν έναν φανό και κρεμούν από την κορυφή τον Ιούδα. Τα μεσάνυχτα και όταν λέει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τον φανό για να κάψουν τον Ιούδα. Το ίδιο έθιμο αναβιώνεται και στη Χανιώτη, στο Πευκοχώρι, στο Γαλαρινό, στη Μεγάλη Παναγία και στο Νέο Μαρμαρά.
Αλογοδρομίες:Ένα ακόμη ξεχωριστό έθιμο είναι οι αλογοδρομίες. Διοργανώνονται την τρίτη ημέρα του Πάσχα στην παραλία της Συκιάς στη Χαλκιδική. Μετά τη λειτουργία ο ιερέας δίνει στους ιππείς την εικόνα και εκείνοι τη μεταφέρουν από την εκκλησία, στο χώρο όπου θα διεξαχθούν οι αλογοδρομίες. «του Χαρ' κού τ' αλώνι» και το «Μαύρο Αλώνι»:Στο Παλαιοχώρι αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ'κού τ' αλώνι». Στον παλαιό ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ γίνεται τρισάγιο και μετά γίνεται ένα μεγάλο γλέντι. Ο χορός και το έθιμο λέγεται Τ΄ χαλκού τ΄αλώνι και αναφέρεται στη σφαγή των κατοίκων του Παλαιοχωρίου. Το ίδιο έθιμο γίνεται και στην Ιερισσό και λέγεται «Μαύρο Αλώνι».
Το έθιμο του Κλήδωνα: Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες βρίσκονται σε ένα σπίτι. Μία από αυτές πηγαίνει στην πηγή για να φέρει το «αμίλητο νερό». Στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν. Στο σπίτι το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, τα λεγόμενα ριζικάρια. Στη συνέχεια σκεπάζουν το δοχείο με κόκκινο ύφασμα, το δένουν και το αφήνουν σε κάποιο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα κάτω από το φως των άστρων και λέγεται ότι τα κορίτσια θα δουν στον ύπνο τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Επίσης, την Παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, γίνεται και το γνωστό έθιμο της φωτιάς. Στη πλατεία του χωριού στήνονται φωτιές πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά, βοηθά στην κάθαρση και οι άνθρωποι απαλλάσσονται από το κακό.
Αυτά ήταν κάποια από τα ήθη και έθιμα διαφόρων περιοχών της Χαλκιδικής. Είναι παραδόσεις οι οποίες κρατούν ζωντανή την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τις περιοχές αυτές και να ζήσει από κοντά την εμπειρία της αναβίωσης της ιστορίας μέσα από αυτά τα ήθη και έθιμα.
Πέρα από τη φυσική ομορφιά και τις σμαραγδένιες παραλίες της, η Χαλκιδική μαγεύει και με το φαγητό της. Η γαστρονομική παράδοση της περιοχής είναι μακρά και οι διάφορες επιρροές, κυρίως από τη μακεδονική και τη λιτή αγιορείτικη κουζίνα, έχουν δημιουργήσει ένα υπέροχο μωσαϊκό γεύσεων. Αξίζει να ψάξετε και να δοκιμάσετε ντόπιες συνταγές και ιδιαίτερα προϊόντα, που θα ολοκληρώσουν με τον πιο νόστιμο τρόπο τη χαλκιδικιώτικη εμπειρία σας.
Μουντοβίνα:Ένα προϊόν, αποκλειστικά της ορεινής Χαλκιδικής, είναι η Μουντοβίνα ή το τσίπουρο των μελισσοκόμων. Θα το βρείτε κυρίως στην Αρναία. Πρόκειται για τσίπουρο από το αγνό μέλι της περιοχής, γλυκόπιοτο με γεμάτη γεύση. Παρασκευάζεται με απόσταξη από νερό μέσα στο οποίο βάζουν τις κερήθρες που έσπασαν κατά το μάζεμα του μελιού. Αφού τρυγήσουν το μέλι από αυτές, ζυμώνουν τα σάκχαρα που απέμειναν και αποστάζουν το ζυμωμένο γλευκόμελο, για να παρασκευάσουν τη μουντοβίνα.
Αγιορείτικη Μελιτζανοσαλάτα:Σίγουρα αυτή η παραλλαγή είναι φημισμένη σε όλη τη Μακεδονία, όμως στη Χαλκιδική θα απολαύσετε την αυθεντική. Και αν η μελιτζάνα είναι καπνιστή, η γεύση απογειώνεται.
Μύδια Ολυμπιάδας: Η Ολυμπιάδα φημίζεται για τα μύδια της. Τεράστια, καθαρά, ψωμωμένα και πεντανόστιμα. Εκεί, τα νερά του Στρυμώνα εκβάλλουν στο Στρυμονικό κόλπο, και η σύσταση του θαλασσινού νερού είναι ιδανική για το μύδι. Θα βρείτε διάφορες σπεσιαλιτέ: από αχνιστά, τηγανιτά και σαγανάκι μέχρι μυδοκεφτέδες, μυδοπίφαλο και άλλα.
Άγρια μανιτάρια :Τα μανιτάρια όλων των ειδών, που φυτρώνουν αθρόα στην ορεινή Χαλκιδική, είναι πεντανόστιμα. Μπορείτε να τα δοκιμάσετε είτε απλά τηγανιτά και ψητά, είτε σε παραλλαγές όπως μανιταρόπιτες, μανιταροκεφτέδες, κ.α.
Κολομπαρόπιτα: Η κολομπαρόπιτα είναι μία παραδοσιακή τοπική συνταγή. Το όνομα της πίτας προέρχεται από τη λέξη "κολόμπαρος", που στα χαλκιδικιώτικα σημαίνει γυμνός. Κι αυτό γιατί η συγκεκριμένη πίτα δεν έχει φύλλο. Αποτελείται από χυλό με βάση το κολοκυθάκι. Θα τη βρείτε αλμυρή η γλυκιά.
Πασπαλάς: Ένας «βαρβάτος» μεζές με χοιρινό κρέας να μαγειρεύεται μέσα στο λίπος του. Με αυτόν τον τρόπο όμως στη Χαλκιδική, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, διατηρούσαν στο παρελθόν το κρέας για αρκετούς μήνες. Έπαιρναν κομματάκια και τα πρόσθεταν για νοστιμιά σε διάφορα φαγητά με όσπρια ή λαχανικά.
Κοτόπουλο με τραχανά: Στη Χαλκιδική ο τραχανάς έχει την τιμητική του. Μαγειρεύεται με πολλούς τρόπους, όπως ως τραχανόπιτα, το καθιερωμένο τοπικό πιάτο όμως είναι η σούπα κοτόπουλο με τραχανά, ένας συνδυασμός νοστιμότατος και …θρεπτικός.
Κατσικάκι «Ψήμα» στον φούρνο: Είναι μια παραδοσιακή συνταγή καθιερωμένη ως πασχαλιάτικη. Τη μαγειρεύουν όμως όλο τον χρόνο, οπότε εάν τη βρείτε στο μενού κάποιου εστιατορίου, μην διστάσετε να τη δοκιμάσετε. Είναι κατσικάκι σιγοψημένο στον φούρνο μαζί με χυλωμένο ρύζι με μπόλικα φρέσκα κρεμμυδάκια. Το γευστικό αποτέλεσμα είναι μοναδικό.
Κρίταμο: Γνωστό και ως «η κάπαρη της θάλασσας» υπάρχει άφθονο στη Χαλκιδική, αφού «σπίτι» του είναι οι ακρογιαλιές και τα βράχια. Και οι ντόπιοι αξιοποιούν το θρεπτικότατο κρίταμο με την ιδιαίτερη γεύση του στην κουζίνα τους. Στέκει ιδανικά ως ουζομεζές και μπορείτε να το απολαύσετε μόνο του με λαδολέμονο ή ως γαρνιτούρα σε διάφορα πιάτα.
Αγιορείτικος Μπακαλιάρος: Ένα ιδιαίτερο πιάτο από την κουζίνα του Άθω στο οποίο ο παστός ξαλμυρισμένος μπακαλιάρος μαγειρεύεται γιαχνί με πατάτες, κρεμμύδια και δαμάσκηνα.
Ψάρια ολόφρεσκα: Λαχταριστή η θάλασσα του τόπου, λαχταριστά και τα ψάρια του! Θα τα βρείτε στα ψαρολίμανα όλης της Χαλκιδικής και φυσικά στις ψαροταβέρνες, φρεσκότατα να μυρίζουν θαλασσινό νερό. Στην Ιερισσό θα βρείτε και πολύ νόστιμα παστά ψάρια σε μεγάλη ποικιλία.
Λουβίδια με σκορδαλιά: Τα λουβίδια είναι φασολάκια της περιοχής, τα οποία οι ντόπιοι τα ξεραίνουν στον ήλιο, τα χωρίζουν σε αρμαθιές και τα διατηρούν όλο τον χρόνο. Θα τα βρείτε στην περιοχή της Αρναίας και συγκεκριμένα στο κοντινό της Νεοχώρι, που φημίζεται για τα φασόλια του. Τρυφερά και γλυκά δημιουργούν μια ιδιαίτερη τοπική σπεσιαλιτέ: λουβίδια με σκορδαλιά.
Ελιά-Λάδι:Η Χαλκιδική, χάρη στο κλίμα και τη μορφολογία του εδάφους, παράγει λάδι και ελιές που ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη γεύση και ποιότητά τους. Πλούσιες σε φαινολογικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (ουσίες απαραίτητες για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού), οι ελιές της Χαλκιδικής μεταποιούνται με γνώμονα την ικανοποίηση του καταναλωτή. Η υψηλή θρεπτική αξία και η μοναδική γεύση της ελιάς και του ελαιολάδου της Χαλκιδικής τα έχουν καθιερώσει ως ένα αναπόσπαστο συστατικό της μεσογειακής διατροφής. Νόστιμα και υγιεινά μετατρέπουν τις σαλάτες και τα φαγητά σε πραγματικές γαστρονομικές απολαύσεις. Περιοχές παραγωγής: Όρος Μελίτων, Χερσόνησος Κασσάνδρας, Χολομώντας, Κάμποι Πολυγύρου, Ορμύλιας, Ολύνθου και Μουδανιών.
Ούζο – Τσίπουρο:Το ούζο παράγεται παραδοσιακά και αποκλειστικά στην Ελλάδα, ανήκει δε στη γενική κατηγορία των ανίς, δηλαδή των αλκοολούχων ποτών με άρωμα άνισου (ανηθόλης). Είναι το προϊόν της απόσταξης στέμφυλων και άλλων σακχαρούχων πρώτων υλών, που έχουν αρωματιστεί με σπόρους άνισου και ίσως μάραθου, μαστίχα Χίου και άλλους αρωματικούς σπόρους, φυτά ή καρπούς. Το ούζο, για την απόσταξη του οποίου χρησιμοποιείται ειδικό αποστακτικό μηχάνημα (άμβυκας), δεν μπορεί να υποστεί παλαίωση και πίνεται σκέτο ή με προσθήκη νερού – το “γαλάκτωμα” που δημιουργείται σε αυτήν την περίπτωση σχετίζεται με την περιεκτικότητα του ούζου σε ανηθόλη, τον αλκοολικό τίτλο του, την ποσότητα νερού και τη θερμοκρασία.
Το τσίπουρο, από την άλλη πλευρά, είναι, κατά κανόνα, το καθαρό προϊόν της απόσταξης στέμφυλων χωρίς αρωματισμό. Η ποικιλία και οι συνθήκες ζύμωσης των σταφυλιών, ο τρόπος της απόσταξης, η αναλογία των συστατικών αποτελούν παράγοντες καθοριστικούς κατά τη διαδικασία παρασκευής. Το τσίπουρο είναι άχρωμο και έχει υψηλό αλκοολικό βαθμό, γι’ αυτό πίνεται συχνά αραιωμένο και σχεδόν πάντα συνοδεία μεζέδων, που κατά παράδοση ακολουθούν την εξής σειρά: ελαφρές σαλάτες, ξινά (τουρσιά), διάφορα παστά (ρέγκα, αντζούγιες), ψάρια, καραβίδες, γαρίδες, σαγανάκια κλπ. Πολλοί είναι οι κάτοικοι της Χαλκιδικής που παράγουν δικό τους τσίπουρο είτε για πώληση αλλά το πιο συνήθες είναι να χρησιμοποιείται για οικεία χρήση.
Τυροκομικά: Οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες, η βλάστηση της Χαλκιδικής και η ισχυρή κτηνοτροφική παράδοση έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή κτηνοτροφικών παραγόντων υψηλών προδιαγραφών. Το κατσικίσιο παραδοσιακό τυρί Χαλκιδικής, παράγεται από αμιγές κατσικίσιο γάλα και έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Ο ορεινός όγκος Χολομώντα όπου βρίσκονται οι περισσότερες κτηνοτροφικές μονάδες έχει ιδιάζοντα εδαφοκλιματολογικά στοιχεία και ειδική βλάστηση που συμβάλλουν θετικά στην ευνοϊκή σύνθεση του κατσικίσιου γάλακτος για την παραγωγή τυριού. Με σεβασμό στην παράδοση, οι κτηνοτρόφοι τυροκόμοι της Χαλκιδικής παράγουν σημαντικές ποσότητες κατσικίσιου τυριού. Η υψηλή ποιότητα και η μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανοληπτικά χαρακτηριστικά το καθιστούν απαραίτητο για σωστή και υγιεινή διατροφή.
Μέλι: Η Χαλκιδική είναι η ”μάνα της μελισσοκομίας”. Με 6.500 μελισσοκόμους (32% του συνόλου της χώρας) και 1.910 τόνους παραγωγής εξαιρετικής ποιότητας μελιού ετησίως, δίκαια χαρακτηρίζεται ως το κέντρο μελισσοκομίας στην Ελλάδα. Ο Αριστοτέλης πριν από 2.300 χρόνια εκθείασε το μέλι και τις ωφέλειές του στον άνθρωπο με το επιχείρημα ότι το μέλι παρατείνει τη ζωή. Σήμερα οι μελισσοκόμοι της Χαλκιδικής συνεχίζοντας την παράδοση αξιοποιούν με τον αγνότερο τρόπο την πλούσια χλωρίδα της Κασσάνδρας, της Σιθωνίας και της Βόρειας Χαλκιδικής, παράγοντας μεγάλες ποσότητες μελιού. Οι μεγάλες ποσότητες ιχνοστοιχείων στο πευκόμελο το καθιστούν μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας. Περιοχές παραγωγής: Νικήτη, Κασσάνδρα και Αρναία.
Μαρμελάδες – Γλυκά: Απ’ άκρη σ’ άκρη στη Χαλκιδική καλλιεργείται, χωρίς τη χρήση λιπασμάτων, μεγάλη ποικιλία φρούτων εξαιρετικής ποιότητας. Τα υπέροχα σε γεύση φρούτα αποτελούν την πρώτη ύλη για τις γνωστές μαρμελάδες και τα γλυκά κουταλιού που οι γυναίκες της Χαλκιδικής παρασκευάζουν με μοναδική τέχνη. Η υψηλή ποιότητά τους, η ξεχωριστή γεύση τους και ο σεβασμός των παρασκευαστριών στην παράδοση τα έχει καθιερώσει στην ελληνική και ξένη αγορά. Οι παραδοσιακές μαρμελάδες και τα γλυκά της Χαλκιδικής, μετατρέπουν το πρωινό σε μοναδική γευστική απόλαυση για μικρούς και μεγάλους.
Αρτοσκευάσματα: Στους παραδοσιακούς αλλά και σύγχρονους φούρνους της Χαλκιδικής, ζυμώνονται και ψήνονται μοναδικά προϊόντα άρτου και αγνές αρτολιχουδιές. Το σκληρό σιτάρι που καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στη Χαλκιδική και είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, αμινοξέα, βιταμίνες και λιπαρά οξέα, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη και οι παραδοσιακές συνταγές που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά το μετατρέπουν σε πεντανόστιμα αρτοσκευάσματα. Η υψηλή θρεπτική αξία των πρώτων υλών και ο σεβασμός στην παράδοση έχουν κάνει τα αρτοσκευάσματα της Χαλκιδικής πασίγνωστα και ανάρπαστα στους επισκέπτες της.
Καγκελευτός: Χορεύεται στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, από άνδρες και γυναίκες και αναπαριστά την σφαγή πάνω από 400 κατοίκων από τους Τούρκους. Ο περίφημος καγκελευτός χορός της Ιερισσού χορεύεται κάθε Τρίτη του Πάσχα στο Μαύρο Αλώνι της περιοχής (ονομάστηκε έτσι μετά την σφαγή) και αναπαριστά την σφαγή (αποκεφαλισμό) 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, σε διαταγή του Γιουσούφ Μπέη, κατά την επανάσταση του 1821. Το τραγούδι έχει αλληγορική σημασία, καθώς για πολλά χρόνια μετά, στη μνήμη των σφαγιασθέντων, ο χορός γινόταν παρουσία των Τούρκων, οι οποίοι δεν γνώριζαν τη σημασία του εθίμου.
Έτσι, σύμφωνα με τους στίχους του τραγουδιού, η «κόρη π' αγαπά» ο Ιερισσιώτης είναι η πολυπόθητη ελευθερία, την οποία «κρατεί και χαίρεται» ο εχθρός. Ο χορός είναι αργός συρτός και εκτελείται με τρόπο τελετουργικό. Η λαβή είναι «αγκαζέ» με το δεξί χέρι ενός χορευτή κάτω από το αριστερό χέρι του προηγούμενου και τα δάχτυλα πλεγμένα. Χορεύεται σε σχήμα σαλίγκαρου. Όταν φθάσουν οι δύο πρώτοι στο κέντρο ενώνουν τα χέρια τους δημιουργώντας μια αψίδα απ' όπου περνούν οι υπόλοιποι από κάτω, αναπαριστώντας έτσι τα τεντωμένα σπαθιά των Τούρκων, κάτω από τα οποία έπρεπε να περάσουν οι κάτοικοι της Ιερισσού ως ένδειξη υποταγής. Αυτή ήταν και η αφορμή της σφαγής. Όσοι κάτοικοι δεν πέρασαν κάτω από τα σπαθιά, έπεσαν στο βωμό της ελευθερίας.
Κατά τον Λαογράφο Γιώργο Μαρίνου: “Όλα ξεκίνησαν όταν ο Εμμανουήλ Παπάς έφτασε στη Ρεντίνα, όπου βρήκε αντίσταση κι έτσι γύρισε στο Άγιο Όρος. Εκεί, επικράτησαν οι Τούρκοι λόγω υπεροπλίας. Τα γυναικόπαιδα πήγαν στην Ιερά Μονή Ζωγράφου, ενώ ο Μπαρουάν Πασάς -λέει η ιστορία- με το στρατό του εγκαταστάθηκε στη μετόπη της Ιεράς Μονής Ζωγράφου. Άρχισαν οι διαβουλεύσεις μεταξύ Τούρκων και Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, για να επιστραφούν τα γυναικόπαιδα με την υπόσχεση ότι δε θα βλάψουν κανέναν οι Τούρκοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των γυναικόπαιδων υπήρχαν και πολλοί επαναστάτες. Μ’ αυτήν την υπόσχεση γύρισαν πίσω και οι Τούρκοι τους συγκέντρωσαν στο Μαύρο Αλώνι. Τους υποχρέωσαν ως ένδειξη υποταγής, ενώ βρίσκονταν σε κύκλο, να περάσουν κάτω από τα γιαταγάνια, που κρατούσαν δύο Τούρκοι. Η παράδοση λέει ότι ένα παιδί ονόματι Γιάννης ήταν αυτός, που έδωσε το έναυσμα ότι δεν προσκυνάνε. Κι άρχισε η σφαγή των τετρακοσίων Ιερισσιωτών”. Ο χορός χορεύεται με τον παρακάτω τρόπο: Οι δύο πρώτοι άνδρες του χορού, ο πρωτοσυρτής και ο πρωτοκαγκελευτής, ενώ εξακολουθούν να χορεύουν, χωρίζονται και σχηματίζουν με τα χέρια τους ένα είδος καμάρας, κάτω από την οποία αντιστρέφονται εκείνοι που περνούν. Αυτό γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούνται πολλές σπείρες αντιμέτωπες, και παρουσιάζεται έτσι ένα είδος λαβύρινθου με σχήμα φιδιού.
Τα βήματα του χορού είναι τα εξής:
1: Αφού σηκωθεί λυγισμένο το αριστερό πόδι, πατάει προς τη φορά.
2: Το δεξί εκτελεί ένα βήμα προς τη φορά.
3: Το αριστερό βήμα προς τη φορά.
4: Το δεξί βήμα προς τη φορά.
5 – 6: Το αριστερό κάνοντας ένα λύγισμά αρχικά, έρχεται και ακουμπά με τα δάχτυλα στο έδαφος, πλάγια και αριστερά από το δεξί, ενώ το βάρος του σώματος παραμένει στο δεξί.
Αρχαιολογικοί χώροι με μεγάλη ιστορία, παραδοσιακά γραφικά χωριά, πανέμορφες παραλίες, πυκνά πευκοδάση, ένα από τα πιο ωραία σπήλαια της Ευρώπης και η γενέτειρα του Αριστοτέλη. Μπορούν οι επισκέπτες να επισκεφτούν το άλσος του Αριστοτέλη, την παραλία Καλλιθέας, την Αμμουλιανή, την παραλία Ακτής Καλογριάς, τον πύργο Προσφορίου, τον παραδοσιακό οικισμό Αρναίας, το σπήλαιο Πετραλώνων, το αρχαιολογικό μουσείου Πολύγυρου, και τον παραδοσιακό οικισμό Άφυτο.
Πρώτο πόδι , παραλίες : Στην Σάνη θα βρείτε την πιο καλά οργανωμένη παραλία στο πρώτο πόδι. Στο Ποσείδι και την Κύψα θα θαυμάσετε εντυπωσιακά ηλιοβασιλέματα και θα επιδοθείτε σε watersports. Στην μοναχική παραλία Μόλα Καλύβα θα αισθανθείτε ερημίτες, ενώ στις παραλίες των πιο μεγάλων χωριών μπορείτε να επιδοθείτε σε ξέφρενο χορό σε μερικά από τα καλύτερα beach bars της χώρας: Στον Γλαρόκαβο στην ομώνυμη πανέμορφη παραλία, στο «Λιόση» στην υπέροχη αμμουδιά κοντά στην Άφυτο.
Δεύτερο πόδι , παραλίες : Αν θέλετε βουτιές από τα βράχια, ανάμεσα στα πεύκα, οι Καβουρότρυπες είναι η κατάλληλη παραλία. Για ήρεμο κολύμπι ανάμεσα σε επιβλητικούς λευκούς βράχους, κατευθυνθείτε στην παραλία Καρύδι, κοντά στην Βουρβουρού. Για κάστρα με λευκή άμμο και τιρκουάζ βουτιές, μην προσπεράσετε τον Αρμενιστή. Στην Ελιά, το σκηνικό είναι μαγευτικό, παρά την οργανωμένη πλαζ μπροστά στα κρυστάλλινα νερά. Στον Παράδεισο της Νικήτης και στη Λαγόμανδρα του Νέου Μαρμαρά, η αμμουδιά, τα βράχια και η βλάστηση αρκούν για όλους.
https://www.halkidikitravel.com/el/%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B7/%CE%B3%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%82
https://halkidiki-greece.com/el/chalkidiki-epitomh/82-halkidiki-istoria.html
https://www.halkidikitravel.com/el/blog-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B7/%CE%B7%CE%B8%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%87%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B7-922
https://www.halkidiki-info.com/el/posts/16/12-xalkidikiwtikes-geyseis-poy-aksizei-na-dokimasete
https://gohalkidiki.com/el/traditional-products/
https://paroutsas.jmc.gr/dances/macedon/kageleft.htm
http://travelguide.halkidikibooking.gr/10-%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%AD%CF%80%CE%B5%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CF%87%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/
https://www.halkidikinews.gr/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82/675-to-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%85%CE%B3%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85
https://www.lifo.gr/team/sansimera/38649
https://www.youtube.com/watch?v=GNyUr3-HG3M
https://sites.google.com/site/visitchalkidi/
https://www.remax-metron.gr/id/a8d31007-0210-4577-8892-0def11016e7b/article.html?