Οι Σέρρες είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του δήμου Σερρών και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών, στην Κεντρική Μακεδονία. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται σε 58.287 κατοίκους. Απέχει 89 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 587 χιλιόμετρα από την Αθήνα.
Η αρχαία πόλη, μνημονεύεται για πρώτη φορά από τον Ηρόδοτο (τον 5ο π.Χ. αιώνα) με το όνομα Σίρις, ωστόσο η ίδρυσή της φαίνεται πως ανάγεται τουλάχιστον στις αρχές της 2ης π.Χ. χιλιετίας,[2] έχοντας δηλαδή να επιδείξει μια μακραίωνη ιστορία τεσσάρων χιλιετιών. Υπήρξε φυλετικό κέντρο της περιοχής, χτισμένη στον ψηλό, απόκρημνο και οχυρό από τη φύση λόφο του «Κουλά», που υψωνόταν ανάμεσα σε δυο χειμάρρους και από την κορυφή του (όπου η ακρόπολη), ασκούσε κανείς οπτικό έλεγχο ολόγυρα σε μια ακτίνα πολλών χιλιομέτρων. Η πόλη κατείχε σπουδαία, από γεωστρατηγική και γεωοικονομική άποψη, θέση, καθώς δέσποζε στον εύφορο σερραϊκό κάμπο και ασκούσε έλεγχο σε έναν πολύ σημαντικό δρόμο, ο οποίος, οδεύοντας κατά μήκος του Στρυμόνα, έφερνε από τις ακτές του Βόρειου Αιγαίου στις παραδουνάβιες χώρες, καθώς και έναν υδάτινο δρόμο που, μέσω της Κερκινίτιδας λίμνης και του πλωτού ποταμού Στρυμόνα, εξασφάλιζε την επικοινωνία ανάμεσα στη θρακική ενδοχώρα και τον Στρυμονικό κόλπο.
Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, ο Νομός και η πόλη δεν αναπτύχθηκαν. Οι χαμηλές τιμές των αγροτικών προϊόντων οδήγησαν τον κάμπο σε μαρασμό και τους κατοίκους σε μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική, με πολλούς μετανάστες στην τότε Δυτική Γερμανία. Λόγω των πυρκαγιών, η σημερινή πόλη είναι νεόκτιστη με ελάχιστα παλαιά κτίρια να σώζονται. Αλλά και κτίρια που διασώθηκαν από τους εμπρησμούς κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του '60 κι έπειτα και στη θέση τους χτίστηκαν νέα, μέσω του συστήματος της αντιπαροχής. Μερικά ιστορικά κτίρια που είχαν απομείνει, επειδή δεν υπήρξαν ποτέ σχέδιο και βούληση διατήρησης του χρώματος της πόλης, επιτράπηκε να κατεδαφιστούν, είτε από τους ιδιοκτήτες τους, αφού η πολιτεία δεν είχε φροντίσει να τα διασώσει χαρακτηρίζοντάς τα ως διατηρητέα, είτε από τις δημοτικές αρχές της πόλης, παρά την αντίδραση μεγάλης μερίδας των κατοίκων. Σήμερα είναι η δεύτερη πόλη σε πληθυσμό της Μακεδονίας μετά τη Θεσσαλονίκη.
Στην πόλη των Σερρών αναφέρεται η ύπαρξη της Σερραϊκής διαλέκτου, ενός ξεχωριστού ιδιώματος. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την σημερινή κατάσταση του ιδιώματος.
Μουσείο Παλαιάς Μητρόπολης Σερρών : Ιδρύθηκε με αφορμή την επαναλειτουργία του βυζαντινού ναού των Αγίων Θεοδώρων (Παλαιά Μητρόπολη) ως προσκυνηματικού ναού. Εκτίθενται τα βυζαντινά γλυπτά που προέρχονται από το ίδιο το μνημείο. Η έκθεση έχει αναπτυχθεί στο βόρειο πρόσκτισμα του μνημείου και στον αύλειο χώρο με διάφορα γλυπτά που ανήκαν άλλοτε στο γλυπτό διάκοσμο του ναού, καθώς και διάφορα επιτύμβια μνημεία. Στο εποπτικό υλικό παρουσιάζεται συνοπτικά η ιστορία της πόλης, η οχύρωσή της, καθώς και η ιστορία του μνημείου. Στον αύλειο χώρο τακτοποιήθηκαν σε αναβαθμούς και στους τοίχους γλυπτά και επιγραφές διαφόρων εποχών που προέρχονται από την πόλη των Σερρών και την περιοχή της. Αρχαιολογικό Μουσείο Σερρών (Μπεζεστένι) : Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και στεγάζεται από το 1970 στο Μπεζεστένι. Εκτίθενται ευρήματα, από την Μέση και Ύστερη Νεολιθική εποχή, Πρώιμη και Ύστερη εποχή του Χαλκού (αγγεία, πήλινα ειδώλια), από τον 4ο έως και 6ο -7ο π.Χ, τους Ρωμαϊκούς χρόνους, την Ελληνιστική και Βυζαντινή εποχή. Εκκλησιαστικό Κειμηλιαρχείο Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών: Περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό εικόνων, λατρευτικών σκευών και αμφίων. Τα ιερά κειμήλια προέρχονται από ναούς και μονές της ευρύτερης περιοχής των Σερρών και χρονολογούνται από τον 14ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Σερρών: Εκθέτει ενότητες που περιλαμβάνουν ζώα, πουλιά, φυτά, έντομα και πετρώματα και έχει ως βάση τη γνώση, τη μελέτη, αλλά και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Λαογραφικό Μουσείο Βλάχων Γεωργάκης Ολύμπιος: Στεγάζεται σε 3όροφο κτίριο στο κέντρο της πόλης των Σερρών, επί της οδού Καραϊσκάκη 2 και ανήκει στον Σύλλογο Βλάχων Ν.Σερρών, «Γεωργάκης Ολύμπιος». Το κτίριο αποτελείται από τρία επίπεδα : το ημιυπόγειο που είναι χώρος διδασκαλίας παραδοσιακών χορών, τον πρώτο όροφο (αναπαράσταση οντά βλάχικου σπιτιού) και τον δεύτερο όροφο που είναι καθαρά χώρος εκθεμάτων. Επίσης υπάρχει βιβλιοθήκη με αξιόλογα ιστορικά βιβλία καθώς και ιματιοθήκη με παραδοσιακές βλάχικες φορεσιές. Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων: Λειτουργεί από το 1979 και περιέχει εκθέματα σχετικά με τις παραδόσεις των Σαρακατσάνων. Το 1987 τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο του Μουσείου της Χρονιάς. Το μουσείο αρχικά βρισκόταν σε μια παλιά οικία των Σερρών αλλά από το 1997 έχει εγκατασταθεί σε ιδιόκτητο κτίριο (στην οδό Κωνσταντινουπόλεως 62).
1.Αν οι Σέρρες ήταν γλυκό, θα ήταν ακανές. Πρωτοξάδελφος του σαπουνέ χαλβά, ο ακανές κυκλοφορεί σε παχουλή μπουκίτσα πασπαλισμένος με άχνη ζάχαρη. Το όνομά του πιθανότατα προέρχεται από το τούρκικο «hakan» που σημαίνει πρίγκιπας, κάτι σαν «ο χαλβάς του πρίγκιπα» σε ελεύθερη απόδοση. Η οικογένεια Ρούμπου είναι ταυτισμένη με τον σερραϊκό ακανέ από το 1927, όταν ο Αριστείδης Ρούμπος άνοιξε το πρώτο του εργαστήριο, μαθαίνοντας την τέχνη από Τούρκους μαστόρους, πουλώντας στην αρχή πλανόδια το γλυκό του στις πλατείες. Τρίτη γενιά σήμερα, η συνταγή παραμένει η ίδια, εξ ολοκλήρου καμωμένη με υλικά της σερραϊκής γης: νισεστέ, καβουρδισμένα αμύγδαλα, καλό κατσικίσιο βούτυρο από το Σιδηρόκαστρο που δίνει όλη την αρωματική χάρη του ακανέ. Σε ένα κατάστημα-μουσείο, ο κύριος Κώστας που είναι πιο γλυκός και από τον ακανέ του, θα σε ξεναγήσει στο εργαστήρι του πρώτου ορόφου, όπου όλα στέκουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Να δεις το μείγμα να καραμελώνει γυρνώντας αργά στο παλιό καζάνι, τους ακανέδες να κρυώνουν στα βουτυρωμένα καλούπια τους. Όλη η οικογένεια στις επάλξεις από τις 5 το πρωί, φτιάχνει 100 κιλά ακανεδάκια τη μέρα, που αμέσως συσκευάζονται στην παλιά, υπέροχη συσκευασία τους. Κι αν αναρωτιέσαι τι σημαίνει το «Λαϊλιά» της ετικέτας, έχει σχέση με το μαγικό δάσος με τα πεύκα και τις οξιές του Λαϊλιά, όπου το καλοκαίρι έφτιαχναν τον ακανέ με το ιδιαίτερο γλυκό νερό της πηγής του και τα αμύγδαλα της περιοχής. Το μυστικό του; Να τον γευτείς φρέσκο, με το βούτυρο να-σε-λιώνει σε κάθε μπουκιά. 2.Στο κέντρο της πόλης η κάβα της «Μαγείας» είναι μια μαγεία ή αλλιώς μια εμπειρία που δεν πρέπει να χάσεις. Στην ποτοποιεία των αδελφών Σπανού τίποτα δεν έχει αλλάξει από το 1908. Τα ξύλινα βαρέλια, το καζάνι, οι ζυγαριές, τα ξύλινα ράφια, κυρίως όμως εκείνο το άρωμα από όλα μαζί τα ποτά, θαρρείς, που φτιάχτηκαν εκεί μέσα. Εδώ θα ψωνίσεις το διάσημο ούζο τους, που φτιάχνεται ακόμη σε χάλκινο αποστακτήρα με ξυλοκάρβουνο στην ίδια παλιά, υπέροχη συσκευασία. Λεπτό άρωμα, φινετσάτη ποιότητα που θα σε κάνει να αλλάξεις γνώμη για το ούζο. Μαζί του, όλα τα λικέρ που θυμόμαστε από το σερβάν της γιαγιάς, μπανάνα, μέντα, κεράσι και τριαντάφυλλο. 3.Οι Σέρρες είναι ταυτισμένες και με το λουκάνικο Τζουμαγιάς, με καταγωγή από την Ηράκλεια Σερρών. Χοιρινό κρέας από σπάλα από τον κάμπο των Σερρών, μπαχαρικά, ελληνικά βότανα, αρνίσιο έντερο, για ένα λεπτό μαγικό λουκανικάκι που ωριμάζει στον αέρα, χωρίς συντηρητικά, χημικά και θερμική διαδικασία. Μπαίνοντας στην πόλη, το κρεοπωλείο Γιώτης αξίζει μια στάση όχι μόνο για το ολόφρεσκο, καταπληκτικό του λουκάνικο και τα ντόπια κρέατα αλλά και για το μεράκι του Μιχάλη Χατζόπουλου. 4.Σε ένα κουκλίστικο ζαχαροπλαστείο με πολλή θηλυκή διάθεση, η Άρτεμις Ζηδιανάκη φτιάχνει τα πιο σπιτικά, τα πιο αγνά γλυκά της πόλης αλλά και το δικό της παγωτό από βουβαλίσιο γάλα. Συνθέσεις με γλυκό, όπως τα καραμελωμένα μήλα με ρούμι, σταφίδες, καραμέλα και κανέλα, και από πάνω το εξαίσιο παγωτό βανίλια ή το φοντί σοκολάτας και το εκμέκ, που συσκευάζονται και σε κυπελάκι, να το απολαύσεις βολτάροντας. 5.Η δυναμικότατη Κερασία Κόκκαλη έγινε γνωστή μαγειρεύοντας για 5 χρόνια στα τοπικά κανάλια, μέχρι που φέτος αποφάσισε να στεγάσει τη δική της, ελαφρώς δημιουργική και γενναιόδωρη άποψη για την παραδοσιακή κουζίνα, σε ένα δικό της μαγαζί. Στο «Μελτέμι» της, στο μαγικό, καταπράσινο προάστιο του Αϊ-Γιάννη, που οι Σερραίοι λατρεύουν για τις ταβέρνες του, θα συνδυάσεις το ντόπιο τσίπουρο με την εκπληκτική τοπική καταπράσινη πιπεριά, ψητή ή τηγανητή, σβησμένη με λίγο ξίδι. Και μόνο γι’ αυτήν αξίζει το ταξίδι. Αλλά η Κερασία ψήνει μοναδικά και όλα τα ντόπια κρέατα, φτιάχνει ψητή μελιτζάνα με καρύδι και τριμμένη φέτα, ριγκατόνι με καβουρμά, μανιτάρια σοτέ με θυμάρι και μαϊντανό, ολοτράγανες πατάτες, πιτάκια με σπιτικό φύλλο μέλι και σουσάμι, κασεροκροκέτες και ωραιότατη πατατοσαλάτα. Και ολόσωστο ραβανί με παγωτό για την πιο παραδοσιακή χώνεψη.
Στο παρελθόν, υπήρχαν στις Σέρρες πολλοί βυζαντινοί ναοί ο οποίοι κάηκαν το 1913. Στη θέση τους υπάρχουν σήμερα προσκυνητάρια όπως η Παναγία των Βλαχερνών, η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Βλάσιος, η Αγία Επίσκεψη, ο Άγιος Αθανάσιος, οι Δώδεκα Απόστολοι, η Αγία Ελεούσα, ο Άγιοι Αθανάσιος και Κύριλλος, οι Τρεις Παίδες και το Ταξιαρχούδι. Κάποιοι άλλοι ναοί ξανακτίστηκαν-αναστηλώθηκαν πρόχειρα χωρίς να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική όπως η Παναγία Λιόκαλη, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Συμεών, η Αγία Κυριακή, η Αγία Φωτεινή, οι Μεγάλοι Ταξιάρχες και ο Άγιος Παντελεήμονας. Στον λόφο Κουλά υπάρχει η Βυζαντινή Ακρόπολη Σερρών.
1.Συρτός άνω Ορεινής Σερρών: Μικτός κυκλικός χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα. 2.Ζάμαντας: Ανδρικός κυκλικός χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες. Αποτελείται από 12 βήματα που εκτελούνται σε 4 μουσικά μέτρα. 3.Της Μπάμπως: Κυκλικός μικτός χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με τεντωμένα κάτω τα χέρια στα 3 πρώτα βήματα και στη συνέχεια με λυγισμένους τους αγκώνες. Ο χορός αποτελείται από έξι κινήσεις που εκτελούνται σε 3 μουσικά μέτρα. 4.Γερακίνα: Μικτός κυκλικός χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με τα χέρια τεντωμένα κάτω. Ο χορός αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνονται 12 βήματα στη φορά του κύκλου και 12 αντίθετα. Στο δεύτερο μέρος γίνονται 6 βήματα μέσα προς το κέντρο του κύκλου και 6 βήματα έξω. Στο τρίτο μέρος γίνονται 22 κινήσεις με παλαμάκια και στροφές επιτόπου. 5.Βασίλεψε αυγερινός:Κυκλικός χορός σε επτάσημο ρυθμό που χορεύεται με τη συνοδεία τραγουδιού. 6.Γιώργα:Χορός της περιοχής Παγγαίου καταγραφή από το Θέατρο Δόρα Στράτου. 7.Κάλιο κέρκου: Κυκλικός χορός 8.Καλογέρου 9.Δώδεκα χρονών κορίτσι:Κυκλικός γυναικείος χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με τα χέρια άλλοτε τεντωμένα και άλλοτε λυγισμένα. Ο χορός αποτελείται από δεκαέξι κινήσεις που εκτελούνται σε οκτώ μουσικά μέτρα. 10.Καμπάνω μώρε Μήτρο 11.Μαύρα μάτια είδα απόψε 12.Ρετσινίτσα:Αντικριστός χορός 13.Στεφάνι: Μικτός κυκλικός χορός. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες. 14.Ψηλό κορίτσι: Κυκλικός χορός που έχει καταγραφεί από το Λύκειο Ελληνίδων. Ο χορός στην αρχή είναι αργός και μετά γίνεται γρήγορος. 15.Καρσιλαμάς:Κυκλικός μικτός χορός. Αποτελείται από 8 κινήσεις που εκτελούνται σε 2 μουσικά μέτρα. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες. 16.Χαραλάμσκα:Μικτός κυκλικός χορός που ξεκινάει αργά και γίνεται γρήγορος προς το τέλος του χορού. 17.Νιγρίτα βασί ή Σιγανός ή Σεριάνι: Κυκλικός μικτός χορός. Αποτελείται από 12 κινήσεις που εκτελούνται σε 6 μουσικά μέτρα. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες. 18.Αϊντίν:Κυκλικός μικτός χορός. Αποτελείται από 9 κινήσεις που εκτελούνται σε 2 μουσικά μέτρα. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες στα 3 πρώτα βήματα και στη συνέχεια τα χέρια τεντώνουν κάτω. 19.Ορμανλί:Κυκλικός μικτός χορός. Ο χορός αποτελείται από 9 κινήσεις που εκτελούνται σε 2 μουσικά μέτρα. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες στα 3 πρώτα βήματα και στη συνέχεια τα χέρια τεντώνουν κάτω. 20.Ένα και ένα: Κυκλικός κυρίως γυναικείος χορός. Ο χορός περιλαμβάνει δύο μέρη και αποτελείται από 19 κινήσεις που εκτελούνται σε 8 μουσικά μέτρα.
Πηγές