Η Άνδρος είναι το βορειότερο και 2ο μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων. Έχει έκταση 380 τ.χλμ., μήκος 40 χλμ. και πλάτος 17 χλμ. Βρίσκεται νοτιοανατολικά της Εύβοιας, ενώ απέχει 6 ναυτικά μίλια από αυτην. Συνδέεται ακτοπλοϊκώς με τη Ραφήνα που έχει απόσταση 36 ναυτικών μιλίων. Το κύριο λιμάνι της είναι το Γαύριο. Η πρωτεύουσά της είναι η Χώρα, ενώ το νησί έχει πληθυσμό 9.710 κατοίκων.
Κατά τη μυθολογία, η Άνδρος ονομάστηκε έτσι από τον Άνδρο ή Ανδρεύς, γιος του Άνιου και εγγονός του Απόλλωνα και της Ροιώ, εγγονή του θεού Διόνυσου. Λόγω αυτής της μυθολογικής καταγωγής, οι κάτοικοι της Άνδρου ερμήνευαν την λατρεία τους για τον Διόνυσο και των θεών-προγόνων τους στα νομίσματά τους.
Διάφορες πηγές αποδεικνύουν ότι ο Άνδρος ήταν ο πρώτος οικιστής του νησιού και πιθανότατα στρατηγός της Κρήτης. Η Άνδρος εμφανίζεται με διάφορα ονόματα, όπως Υδρούσα για τις υδάτινες πηγές της, και Λασία για την πυκνή της βλάστηση.
Κατά την προϊστορική και αρχαϊκή εποχή αναφέρονται ως πρώτοι κάτοικοι οι Πελασγοί, έπειτα ήταν οι Κάρες, μετά οι Φοίνικες, αργότερα οι Κρήτες και τέλος οι Ίωνες. Ο Στρόφιλας, ο μεγαλύτερος σωζόμενος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου, παρουσίασε ακμή την εποχή του χαλκού. Άλλοι οικισμοί που παρουσίασαν ακμή ήταν το Μικρογιάλι και η Πλάκα, ενώ την περίοδο 900-700 π.Χ. εμφάνισαν ακμή οι οικισμοί της Ζαγοράς και της Υψηλής.
Η Ιστορία της Άνδρου κατά την κλασσική εποχή βρίσκει το νησί να έχει πρωτεύουσα της την Παλαιόπολη. Η ευημερία της περιόδου αυτής φαίνεται από την πλούσια νομισματοκοπία και το εντυπωσιακό άγαλμα ο Ερμής της Άνδρου. Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ανδρείοι μαζί με τους Χαλκιδείς ιδρύουν στη Χαλκιδική 4 πόλεις – αποικίες, την Άκανθο, την Άργιλο, την Σάνη και την ονομαστή Στάγειρα πατρίδα του φιλόσοφου Αριστοτέλη. Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου είναι ο πύργος του Αγίου Πέτρου, κτισμένος σε κυλινδρικό σχήμα. Ο Διόνυσος ήταν ο κατεξοχήν θεός λατρείας των κατοίκων.
Με την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η Άνδρος πολεμούσε στο πλευρό των Αθηναίων. Μετά την ήττα στη Σικελία το 412 π.Χ. το νησί επαναστάτησε. Στο τέλος και μετά από πολλές μάχες, η κατάληξη ήταν το ολιγαρχικό πολίτευμα και η Άνδρος να πολεμά δίπλα στους Σπαρτιάτες.
Η ζωή στην Άνδρο δεν άλλαξε κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα έμειναν ίδια. Μόνο η γλώσσα και το πολίτευμα αποτέλεσαν διαφορές. Όμως μετά από πάρα πολλά χρόνια αυτές οι διαφορές εξαφανίστηκαν, επειδή οι Ρωμαίοι είχαν γίνει ένα με τους Έλληνες. Στους ρωμαϊκούς χρόνους επικράτησε η λατρεία της Ίσιδος.
Η Ιστορία της Άνδρου κατά τους βυζαντινούς χρόνους βρίσκει το νησί να αναπτύσσεται στον τομέα της μεταξουργίας την εποχή της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών. Αυτό την μετέτρεψε σε κέντρο εξαγωγών μεταξωτών και αραχνοΰφαντων υφασμάτων στη Δύση. Την περίοδο αυτή η Παλαιόπολη παρακμάζει και οι κάτοικοί της ασχολούνται με την γεωργία στην ενδοχώρα του νησιού. Τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εξαπλώθηκε σε όλο το νησί ο Χριστιανισμός. Όταν η Κωνσταντινούπολη έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, η Άνδρος μαράζωσε.
Το 1566 η Άνδρος έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Στο διάστημα της οθωμανικής κυριαρχίας η Άνδρος έχαιρε προνομιακής μεταχείρισης, πράγμα που της εξασφάλισε μια σχετική οικονομική ευμάρεια. Την ίδια περίοδο παρατηρείται αλματώδης ανάπτυξη της ναυτιλίας. Στη δεκαετία του 1770 η Άνδρος περνά στα χέρια των Ρώσων. Το 1790 ο Λάμπρος Κατσώνης συγκρούστηκε με τον Τουρκικό στόλο, στη ναυμαχία της Άνδρου, αλλά ηττήθηκε χάνοντας τα περισσότερα πλοία του. Η οικονομία του τόπου εξακολουθούσε να είναι αγροτική. Οι κοτζαμπάσηδες του Επάνω Κάστρου (Κόρθι) ήταν εύποροι γαιοκτήμονες, προεστοί. Στο Κάτω Κάστρο όμως είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια νέα τάξη ναυτικών, οι “γεμιτζήδες”. Το 1813 η Άνδρος είχε 40 καράβια και 400 περίπου ναυτικούς.
Στις 10 Μαΐου 1821 ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης και έτσι ξεκινά η νεότερη ιστορία, που βρίσκει την Άνδρο, χάρη στην ισχυρή ναυτιλία της, αλλά κυρίως χάρη στη διορατικότητα των πλοιοκτητών της που επένδυσαν έγκαιρα στην ατμοκίνητη ναυτιλία, στον κολοφώνα της οικονομικής της ευημερίας. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Ανδριώτης Δημήτρης Μωραϊτης εγκαινίασε τη γραμμή Ελλάδας – Βορείου Αμερικής στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ το 1939 η Άνδρος ήταν δεύτερη, μετά τον Πειραιά, σε αριθμό νηολόγησης πλοίων. Η Άνδρος επλήγη από δύο παγκόσμιους πόλεμους που προκάλεσαν σοβαρές απώλειες σε ζωές και καράβια, ενώ η Χώρα το 1944 βομβαρδίστηκε πολλές φορές.
.jpg)
Συρτός: Ο Συρτός είναι ένας καθαρά ελληνικός χορός από τα πολύ παλιά αρχαία χρόνια. Πιστεύεται πως είναι μίξη τριών χορών: της αρχαίας Θερμαστρίδος, κατά της οποίας ο χορευτής πηδά και διασταυρώνει τα πόδια του στον αέρα, τον Γερανό, ο οποίος είναι συρτός και ομαλός χορός, και τον Ορμό, ένας άλλος αρχαίος χορός που χόρευαν οι Λακεδαιμόνιοι στον οποίο ένας άντρας πήγαινε πρώτος και έπειτα η γυναίκα. Στον Συρτό, ένας άντρας μαζί με τέσσερις γυναίκες, χορεύουν κυκλικά ακολουθώντας τον ρυθμό της μουσικής.
Μπάλος: Κατά την διάρκεια του Συρτού χορού, η μουσική ξαφνικά αλλάζει και ο άντρας χορεύει με την πρώτη γυναίκα, ή αλλιώς, την ντάμα του. Ο χορός αυτός υιοθετήθηκε από τους κατοίκους του νησιού όταν είχε κατακτηθεί από τους Φράγκους, 12ο-16ο αιώνα μ.Χ. Ενώ ο άντρας κάνει περισσότερες φιγούρες, στροφές κι ελιγμούς, η γυναίκα είναι πιο κομψή και σεμνή σε αυτόν τον χορό.
Ο Χαιρετισμός: Ένα από τα έθιμα της Άνδρου που παραμένουν ενεργά παρά τα χρόνια είναι ο λεγόμενος «Χαιρετισμός». Κάθε χρόνο όταν πραγματοποιείται ο εορτασμός του Αγίου που τιμάται στην εκκλησία κάθε χωριού, μετά το τέλος της λειτουργίας σχηματίζονται παρέες που πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι για τον «Χαιρετισμό». Εκεί οι επισκέπτες θα βρουν να υπάρχει στρωμένο το τραπέζι με διάφορα φαγητά και οι νοικοκυρές κερνούν γλυκά (κουραμπιέδες, καλισούνια ή αμυγδαλωτά και παστιτσάκια), καθώς και ρακί.
Τα Χοιροσφάγια: Έθιμο πολλών νησιών του Αιγαίου κατά τη διάρκεια του Φθινοπώρου, όπου μαζεύονται γνωστοί και φίλοι προκειμένου να σφάξουν το γουρούνι της κάθε οικογένειας αλλά και θα πραγματοποιήσουν όλες τις απαραίτητες εργασίες με απώτερο σκοπό την προετοιμασία χοιρινού κρέατος και την αποθήκευση του. Ό,τι περρισεύει από το γουρούνι χρησιμοποιήται σε άλλα φαγητά, ώστε το νοικοκυριό να έχει κρέας για όλο το χειμώνα, το οποίο ήταν σημαντικό σε εποχές που δεν υπήρχαν κρεοπωλεία.
Τα Κάλαντα: Στο νησί τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς γίνονται με το νησιώτικο έθιμο, το καραβάκι που φτιάχνουν από κονσέρβες και τενεκεδάκια μιας και τίποτα δεν πάει χαμένο από το νοικοκυριό του σπιτιού. Τα στολίζουν με σημαιούλες, γάσες και τα προστατευτικά μπαλόνια που κρέμονται από τις κουπαστές τους. Τα παιδιά καλαντίζουν από πόρτα σε πόρτα και γεμίζουν το τσίγκινο σκαρί τους με χριστουγεννιάτικα καλούδια.
Ο Ανδριώτικος Γάμος: Πριν τη λειτουργία του μυστηρίου οι οικογένειες του γαμπρού και της νύφης μαζεύονται στο σπίτι και κερνάνε παραδοσιακά γλυκά, κουφέτα, παντεσπάνι και σουμάδα. Ο γαμπρός, καβάλα σε άλογο και ακολουθούμενος από τους συγγενείς του με συνοδεία από βιολιά και λαούτα πηγαίνει να παραλάβει τη νύφη. Οι γονείς της νύφης, του δίνουν ως δώρο ένα κριάρι στολισμένο με λουλούδια και κόκκινη κορδέλα για γούρι. Έπειτα όλοι μαζί, πάντα με τη συνοδεία μουσικής, ξεκινούν για την εκκλησία, ενώ μετά το τέλος της τελετής ακολουθεί γλέντι.
Τα Γαυριώτικα: Από τα πιο γνωστά Φεστιβάλ του νησιού είναι τα «Γαυριώτικα» που πραγματοποιούνται το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στο Γαύριο. Οι εορτασμοί κρατάνε πέντε ημέρες και πραγματοποιούνται αθλητικά δρώμενα, τουρνουά σκακιού, «αυγοδρομίες», «τσουβαλοδρομίες», έκθεση ζωγραφικής με έργα ντόπιων ερασιτεχνών ζωγράφων κ.α. Στο τέλος των εκδηλώσεων γίνεται γιορτή όπου προσφέρονται η παραδοσιακή κακαβιά και κρασί.
Η Πετρωτή: Άσπρο γελαδινό ή κατσικίσιο τυρί με ημίσκληρη υφή. Ιδιαίτερα νόστιμη και με γεμάτη γεύση τρώγεται σκέτο, συνοδεύει το φαγητό αλλά μπαίνει και σε πίτες και σερβίρεται με ξηρά φρούτα ως επιδόρπιο.
Βολάκι: Γίνεται από παστεριωμένο αγελαδινό γάλα. Έχει πλούσια, βουτυράτη, γεύση σε σχήμα κώνου και με υφή που θυμίζει μοτσαρέλα. Μπαίνει σε σαλάτες, αλλά τρώγεται και σκέτο με ψωμί. Όταν μείνει αρκετά στο ψυγείο αποκτά σκληρή υφή, υποκίτρινο χρώμα και πικάντικη γεύση. Σκληρό είναι εξαιρετικός μεζές με ρακί. Τριμμένο χρησιμοποιείται στις μακαρονάδες.
Πικάντικη Κοπανιστή: Γίνεται από μυζήθρα που τοποθετείται σε πήλινο δοχείο και ζυμώνεται με αλάτι. Περιοδικά επαναλαμβάνεται η διαδικασία ζυμώματος 3 φορές. Πατώνεται πολύ καλά να μην παίρνει αέρα και στο στόμιο του δοχείου τοποθετείται ένα πανί ποτισμένο στο ξίδι. Το περιεχόμενο είναι έτοιμο μετά από δέκα ημέρες.
Σιροπιαστά γλυκά του κουταλιού: Τα πιο δημοφιλή του νησιού είναι το καρυδάκι, το βύσσινο, το τυλιχτό νερατζάκι, η ροδοζάχαρη, ο άνθος λεμονιάς, το περγαμόντο και το παμπιλόνι.
Γλυκά: Τα αμυγδαλωτά με ανθόνερο, τα καλτσούνια, οι παστελαριές και το ποτό σουμάδα.
